|
Do walki o Nowogard doszło w nocy z 4 na 5 marca 1945 roku. Front niemiecki przełamały: 22 Gwardyjski Korpus Pancerny pod dowództwem generała porucznika Nikołaja Tielakowa, 79 Korpus Strzelecki pod dowództwem generała majora Siemiona Pieriewiortkina oraz oddziały Ludowego Wojska Polskiego, I Dywizja im. T. Kościuszki, 3 Berliński Pułk Piechoty pod dowództwem pułkownika Aleksandra Archipowicza. 5 marca wojska radziecko-polskie ostatecznie zajęły Nowogard. Do niewoli trafiło 800 żołnierzy i oficerów niemieckich. Na nowogardzkim cmentarzu spoczęły prochy 64 polskich żołnierzy poległych w walce o Nowogard i jego okolice. Miasto poddało się faktycznie bez walki, po czym nastąpiły grabieże i palenie domów przez wojska sowieckie, w wyniku czego miasto zostało zniszczone w 70%. Powoli zaczęli napływać osadnicy polskiego pochodzenia.
5 maja 1945 roku do Nowogardu przyjechała również 31 osobowa grupa operacyjna, której zadaniem było utworzenie struktur gospodarczych i politycznych. Komisarycznym burmistrzem Nowogardu został mianowany Roman Tyboroski.
Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego zajął budynek przy ulicy Stalina 9 (dziś 3 Maja). Znajdujący się obok skwer idealnie nadawał się na obchody 1-maja, 22 lipca i inne tego typu święta oraz na postawienie pomnika „Bohaterom ...". W pracach przy budowie pomnika uczestniczyli niemieccy jeńcy wojenni. Pomnik wygląda tak jak przed ponad 70 laty.
Dziś mija dokładnie 76 lat od tamtych wydarzeń - początków polskiej administracji w Nowogardzie.
W maju 1945 roku mieszkało tu 600 obywateli polskiego pochodzenia, rok później już 2446 i liczba ta rosła z każdym rokiem. W mieście utrzymana została siedziba powiatu, która funkcjonowała do 1975 roku. Rozpoczęto organizację urzędów, szkół i uruchamiania kolei, fabryk i zakładów. Napływowa ludność osiedlała się w ocalałych domostwach, a w rejonie Starego Miasta funkcjonować zaczął kościół i ratusz. Odgruzowywanie tej części miasta rozpoczęto jednak dopiero w 1954 roku.
Oddajemy hołd i cześć 5 marca wszystkim polskim żołnierzom, którzy zginęli na tej zachodniopomorskiej ziemi oraz polskim pionierom, którzy podnieśli to miasto z gruzów i sprawili, że dziś możemy być dumni z naszego miasta.
PS